d'après l'ancienne Chrestomathie latine de Jacobs et Doering

1. Prometheus.

Prometheus, Japeti filius, primus homines ex luto finxit iisque ignem e caelo in ferula attulit monstravitque quomodo cinere obrutum servarent. Ob hanc rem Vulcanus eum in monte Caucaso Jovis jussu clavis ferreis alligavit ad saxum aquilamque ei apposuit, quae cor exederet. Quantum vero interdiu exesum erat, tantum nocte crescebat. Hanc aquilam insequenti tempore Hercules transfixit sagittis Prometheumque liberavit.

2. Daedalus et Icarus.

Daedalus, Euphemi filius, artifex peritissimus, ob caedem Athenis commissam in Cretam abiit ad regem Minoem. Ibi labyrinthum exstruxit. A Minoe aliquando in custodiam conjectus sibi et Icaro filio alas cera accommodavit et cum eo avolavit. Dum Icarus altius evolat, cera solis calorie liquefacta, in mare decidit quod ex eo Icarium pelagus est appellatum. Daedalus autem in Siciliam pervenit.

3. Andromeda.

Cassiopea, Cephei regis uxor, filiae suae Andromedae formam Nereïdum formae anteposuit. Ob hoc scelus illae a Neptuno postulaverunt ut Andromeda immani beluae, quae oras populabatur, objiceretur. Quae cum ad saxum. alligata esset, Perseus ex Libya, ubi Medusam occiderat, advolavit et, belua devicta et interempta, Andromedam liberavit.

Quam cum jam abducere vellet victor, Phineus, cui antea desponsa erat, Perseo insidias struxit ut eum interficeret sponsamque eriperet. Ille, re cognita, caput Medusae insidiantibus ostendit, quo viso, omnes in saxa mutati sunt. Perseus autem cum Andromeda in patriam rediit.

4. Alcyone.

Cum Ceyx, Hesperi filius, in naufragio perisset, Alcyone, conjugis morte audita, se in mare praecipitavit. Tum deorum misericordia ambo in aves sunt mutati quae Alcyones appellantur. Hae aves pariunt hiberno tempore. Per illos dies, quibus pariunt, mare tranquillum esse dicitur ; unde nautae tranquillos et serenos dies Alcyonios appellare solent.

5. Tantalus.

Tantalus, Jovis filius, tam carus fuit diis, ut Juppiter ei consilia sua concrederet eumque ad epulas deorum admitteret. At ille, quae apud Jovem audiverat, cum mortalibus communicabat. Ob id scelus dicitur apud inferos in aqua collocatus esse semperque sitire. Nam quotiens haustum aquae sumpturus est, aqua recedit. Tum etiam poma super eius caput pendent ; sed quotiens ea decerpere conatur, rami vento moti recedunt.

6. Proserpina.

Pluto, inferorum deus, a Jove fratre petivit ut sibi Proserpinam, Jovis et Cereris filiam, in matrimonium daret. Juppiter negavit quidem Cererem passuram esse ut filia in tenebris Tartari moraretur ; sed fratri permisit ut eam, si posset, raperet. Quare Proserpinam in nemore Hennae, clarissimae in Sicilia urbis, flores legentem Pluto quadrigis ex terrae hiatu proveniens rapuit.

7. Cadmus.

Europam, Agenoris filiam, Sidoniam, Juppiter in taurum. mutatus Sidone Cretam transvexit. Hanc ut reducerent, Agenor filios suos misit, condicione addita ne redirent, nisi sororem invenissent. Ex quibus unus, Cadmus nomine, cum erraret, Delphos venit ibique responsum accepit, bovem praecedentem sequeretur ; ubi ille decubuisset, ibi urbem conderet. Quod cum faceret, in Boeotiam venit. Ibi aquam quaerens ad fontem Castalium draconem invenit, Martis filium, qui aquam custodiebat. Hunc Cadmus interfecit dentibusque eius sparsis agrum aravit. Unde viri armati enati sunt. Pugna inter illos exorta, quinque superfuerunt, ex quibus quinque nobiles Thebanorum stirpes originem duxerunt.

Cadmi autem, qui, dracone occiso, Martis iram commoverat, omnis proles interempta est et ipse cum Harmonia, uxore sua, in Illyriam fugit, ubi ambo in dracones conversi sunt.

8. Midas.

Cum Bacchus, Jovis ex Semele filius, exercitum in Indiam duceret, Silenus ab agmine aberravit. Quem Midas, rex Mygdoniae, hospitio liberaliter accepit eique ducem dedit, qui eum ad Bacchum reduceret. Ob hoc beneficium Bacchus Midae optionem dedit ut, quicquid vellet, a se peteret. Ille petiit ut, quicquid tetigisset, aurum fieret. Quod cum impetravisset, quicquid tetigerat aurum fiebat. Primo gavisus est hac virtute sua ; mox intellexit nihil ipsi hoc munere perniciosius esse. Nam etiam cibus et potio in aurum mutabatur. Cum iam fame cruciaretur, petiit a Baccho ut donum suum irritum faceret. Quem Bacchus jussit in flumine Pactolo se abluere, cumque aquam tetigisset, facta est colore aureo.

Quo facto, Midas, opes perosus, in silvas se recepit ibique diu vitam Pana colendo peragebat. At ex stultitia novo damno affectus est. Nam cum, in certamine inter Pana et Apollinem exorto, unus Midas illum esse victorem dixisset, Apollo hac re iratus eum aselli auribus induit, ut species cordi stolido conveniret.

9. Nioba.

Amphion, Jovis et Antiopae filius, qui Thebas muris cinxit, Niobam, Tantali filiam, in matrimonium duxit. Quibus filii septem nati sunt totidemque filiae. Quam ob rem Nioba Latonam eiusque liberos contempsit superbiusque locuta est in Apollinem et Dianam. Qua de causa Apollo filios eius venantes sagittis interfecit, Diana autem filias. Nioba liberis orbata in saxum mutata esse dicitur, eiusque lacrimae hodie quoque manare narrantur. Amphion autem cum templum Apollinis expugnare vellet, ab Apolline sagittis est interfectus.

10. Phineus.

Phineus, Agenoris filius, ab Apolline futurarum rerum scientiam acceperat. Cum vero hominibus deorum consilia enuntiaret, Juppiter eum excaecavit et immisit in eum Harpyias, quae Jovis canes esse dicuntur, ut cibum ab eius ore auferrent. Ad quem cum Argonautae venissent, ut eum de itinere rogarent, dixit se illis iter demonstraturum esse, si se poena liberarent. Tum Zetes et Calais, Aquilonis filii, qui pennas in capite et in pedibus habuisse dicuntur, Harpyias fugaverunt in insulas Strophades et Phineum poena liberaverunt.

11. Judicium Paridis.

Ad nuptias Pelei et Thetidis omnes dei invitati erant praeter Discordiam. Haec ira commota malum conjecit in medium, cui inscripta erant verba : pulcherrima me habeat. Tum Juno, Venus, Minerva illud simul appetierunt ; magnaque inter eas discordia exorta, Juppiter Mercurio imperat ut deas ad Paridem, Priami filium, duceret, qui in monte Ida greges pascebat ; illum earum litem dirempturum esse. Juno Paridi, si se pulcherrimam judicavisset, omnium terrarum regnum est pollicita ; Minerva ei splendidam inter homines famam promisit ; Venus autem Helenam, Ledae et Jovis filiam, se ei in conjugium daturam esse spopondit. Paris, hoc dono prioribus anteposito, Venerem pulcherrimam esse judicavit. Postea Veneris hortatu Lacedaemonem profectus, Helenam conjugi Menelao eripuit Troiamque abduxit. Hinc bellum Troianum est ortum ad quod tota fere Graecia, duce Agamemnone, Menelai fratre, profecta est. Menelaus enim maximo dolore commotus omnes Graecorum reges evocavit, ut se in bello cum Troianis gerendo adjuvarent. Undique igitur, magnis copiis coactis, nobilissimi principes totius Graeciae, inter quos Agamemnon, Menelai frater, rex Mycenarum, Ulixes, rex Ithacae, prudentissimus hominum, Achilles, rex Myrmidonum, Nestor Pylius, Aiax, Telamonis filius, alii multi in portum Aulidis convenerunt.

De Achille haec fabula narratur :

12. Achilles.

Thetis, Pelei conjux, cum sciret Achillem, filium suum, mature periturum esse, si Graecorum exercitum Troiam sequeretur, in insulam Scyrum eum misit regique Lycomedi commendavit. Ille eum muliebri habitu inter filias suas servabat. Ulixes autem, cum audivisset Achillem ibi occultari, in regio vestibulo munera feminea in calathiscis posuit simulque clipeum et hastam, tum mulieres advocari jussit. Quae dum omnia contemplantur, subito tubicen cecinit ; quo sono audito, Achilles arma arripuit. Unde eum virum esse intellectum est.

13. Iphigenia.

Cum totus Graecorum exercitus Aulidem convenisset, adversa tempestas eos ob iram Dianae retinebat. Agamemnon enim, dux illius expeditionis, cervam deae sacram vulneraverat superbiusque in Dianam locutus erat. Cum haruspices convocavisset, hi responderunt iram deae expiari non posse, nisi filiam suam Iphigeniam ei immolavisset. Hanc ob causam Ulixes Argos profectus mentitur Agamemnonem filiam Achilli in matrimonium promisisse. Sic eam Aulidem abduxit. Ubi cum pater eam immolare vellet, Diana virginem miserata cervam ei supposuit. Iphigeniam ipsam nubibus in terram Tauricam detulit ibique templi sui sacerdotem fecit.

Sic Graeci vento, secundo mille fere ducentis navibus ad Asiam appulerunt.

14. Troia expugnatur.

Troia urbs, situ et operibus munitissima, cum maxima fortitudine defenderetur, decimo demum anno postquam Graeci eam oppugnare coeperant, dolo capta est. Ulixe enim auctore, equum ligneum ingenti magnitudine Graeci exstruxerunt, in cuius ventre fortissimi nonnulli viri abditi sunt. Deinde, castris incensis, naves conscenderunt quasi domum redituri. Troiani nihil timentes et quid esset illud monstrum mirati, Graecum quemdam, nomine Sinonem, a Graecis, ut Troianos falleret, relictum comprehenderunt. Hic de equo ligneo interrogatus quasi invitus dixit : Graecos beluam immanem Minervae dono dedisse. Troiani equum in urbem traherent ; quod si fecissent, Troiam nunquam expugnatum iri. Sic deos constituisse. Troiani quod monuerat perfecerunt. Noctu autem Graeci, janua occulta a Sinone aperta, ex equo exierunt, custodes urbis dormientes necant, portas aperiunt. Graeci ex Tenedo insula, in quam se receperant, signo dato revocati in urbem irrumpunt, incolas partim cubantes trucidant, partim pugnantes concidunt. Tota urbs igne est deleta.

15. Polyxena.

Troia eversa, cum Graeci domum redire vellent, ex Achillis tumulo vox dicitur esse audita, quae Graecos monebat ne fortissimum virum sine honore relinquerent. Quare Graeci Polyxenam, Priami filiam, quae virgo erat formosissima, ad sepulcrum eius immolaverunt.